|
Gezgin Fotoğrafçılar
"JAMES ROBERTSON"
Engin
Özendes (ESFIAP)
http://www.enginozendes.com
1830’lu
yılların sonuna doğru Osmanlı Darphanesi’nin tümüyle yenilenmesi
için karar alındı. Darphane-i Amire’de yeni ek binalar inşa edildi.
Dönemin en son sistem makinaları ile araç ve gereç sipariş edildi.
Londra
Darphanesi’nden Makina Mühendisi Mr. Mountain, terazi dirhem mühendisi
Mr.Warren ve sikke kalıpları ustabaşısı Mr. Taylor ayda otuz ingiliz
lirası, makinist William yirmi ve Paris Darphanesi çeşnici başı
muavini kimyager Mösyö Mareau elli ingiliz lirası aylıkla Darphane-i
Amire hizmetine alınarak, kuruluş çalışmalarına başlandı. Makinalar
geldikçe yerlerine yerleştirilip, 100.000 lira kadar harcama yapılarak
son tekniklerle darphane yenilendi.
Bu
yeni darphane için hakkak ve modelci olarak 1813’de Middlesex’de
doğan ve 1833-1840 yılları arasında Londra’da darphane ressamı
olarak çalışan James Robertson seçildi. Aylık kırk ingiliz lirası
maaşla çalışmak üzere 1840 yılında İstanbul’a geldi. İlk işi,
Osmanlı Darphane kayıtlarından anlaşıldığına göre aynı yıl Kürdistan
için çizdiği madalya oldu.
Robertson’un
İngiltere’de kazandığı fotoğraf birikimi ve bilgisi İstanbul’un
ilginç yerlerini fotoğraflarken çok işine yaradı. Hem darphanedeki
işine başarı ile devam ediyor, hem de fotoğraf işini geliştirmek
için elinden geleni yapıyordu. 1850’li yıllarda 1825 Malta doğumlu
Felice Beato ile ortak oldu ve birlikte önce İngiltere dönüşü
Malta’nın fotoğraflarını çektiler. Wet collodion metodu ile yapılan
bu fotoğraf çalışmalarında Beato, Robertson’un asistanlığını yaptı.
1851’de ise, İstanbul’da pek çok mimari belgesel fotoğraflar çektiler.
Fotoğraflar önceleri Robertson adı ile, bu birlikte çalışma başladıktan
sonra da Robertson&Beato veya Robertson&Beato Co. diye
imzalandı.
VII.
Carlisle kontu George William Frederick Howard’ın 1853 yılında
Türkiye’ye yaptığı gezinin günlüğünde; “4 Temmuz 1853, akşamüstü
Mr. Robertson bana Yedikule civarındaki bazı binaların fotoğraflarını
verdi. Kendisi Osmanlı Darphanesi’nde çalışıyor” diye bir not
bulunmaktadır.
1853’de
Robertson’un 20 fotoğrafından “Photographic Views of Constantinople”
albümü hazırlandı. Ayrıca Theophile Gautier’nin Londra’da 1854
yılında David Bogue tarafından basılan “Constantinople of Today”
adlı kitabında da Robertson’un 8 fotoğrafından yapılan çizimler
kullanıldı. Daha pek çok albümün İstanbul fotoğrafları ona aitti.
Kırım savaşının fotoğraflarını üzerine
“fotoğraf arabaları” yazılmış karavanı ile çeken Roger Fenton
kısa ömürlü Collodion plakaların hazırlanmasında büyük güçlüklerle
karşılaştı. Fenton resim eğitiminden geçmiş bir kişi olarak, bütün
bu güçlükleri yenmeyi başardı. 1855 yılında koleraya yakalanıp
İngiltere’ye dönerken çantasında 360’ın üzerinde dünya fotoğrafına
armağan edeceği ilk savaş fotoğrafları vardı.
Aynı
yılın Ağustosunda James Robertson asistanı Felice Beato ile Kırım’a
gitti. Burada Sivastopol, Malakoff, Balaklava Limanı’nın savaşın
sonlarına rastlayan 60’ın üzerinde fotoğrafını çektiler.
1854
yıllarında Atina, Malta, 1857 yıllarına Kudüs, Kahire, Filistin’in
fotoğraflarını çektiler. 1856 yılında Robertson, Beato’nun kızkardeşi
Maria Matilda ile evlendi. 1857 yılında Beato ve Robertson Uzakdoğu’ya
gittiler. Robertson, Hindistan’dan İstanbul’a döndü. Beato ise
Çin’e ve oradan da 1862’de Japonya’ya doğru yoluna devam etti.
1849’da
Ayasofya tamiri, 1855’de İngilizce, Fransızca ve eski Türkçe olarak
Kırım Madalyası, 1863’de Ziraat ve Sanat sergisi madalyalarını
çizen Robertson’dan Osmanlı Darphanesi için çizdiği son madalya
1876’da Plevne ve Rus Savaşı madalyasıdır. Robertson 1881 yılında
İstanbul’dan ayrılarak Japonya’ya gitti ve 1888 yılında orada
öldü.
Robertson’un
bugüne ulaşan fotoğrafları onu, asıl profesyonel mesleğinden çok
daha fazla hatırlatacak yerlere taşımıştır.
|
