FOTOGRAFYA

Türkiye'deki amatör fotoğraf derneklerinin durumuna ve sorunlarına genel bakış

A.İhsan Gökçen

Tarih, yer : 10/Nisan/1997, Interkamera97
Hazirlayan : Ali Ihsan Gökçen

Derneklerin Türkiye'deki dagilimi

Bugün Türkiye'de 23 fotograf dernegi bulunmaktadir. Türkiye'nin ilk fotograf dernegi IFSAK'tir ve 1959 yilinda Istanbul'da kurulmustur. Onsekiz yil sonra 1977 yilinda Ankara'da AFSAD kurulmustur. Derneklerimizdeki toplam üye sayisi 2000'i bulmamaktadir. Derneklerimizin dagilimi Istanbul (2), Edirne, Çanakkale, Bandirma, Bursa, Izmit, Ankara (2), Konya, Eskisehir, Manisa, Izmir, Aydin, Antalya, Mersin, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Sinop, Ordu, Trabzon, Kusadasi dir. Dagilima baktigimizda dernekler büyük sehirlerde toplanmistir. Yorum : Fotograf teknolojiye bagimli, üretim sürecinde alt yapi gerektiren ortamlar isteyen, tüketim malzemeleri ve kullanilan donanim açisindan pahali bir sanat dali oldugundan dernek dagilimlarinin zamana göre büyük sehirlerden küçük sehirlere dogru yayilmasi normaldir. Ayrica kisi basina milli gelir rakami düsük ve egitimde arzulanan seviyeye ulasmamis bir ülke oldugumuzdan dernek sayisinin gelismis ülkelere göre az olmasi da normaldir. Fakat Istanbul, Ankara, Izmir gibi gerek milli gelirden en büyük payi alan gerekse egitim ve kültürel olanaklari çok daha iyi olan sehirlerimizde dernek sayisinin azligi , çesitliligin olmayisi ve üye sayisinin düsüklügü normal degildir.

Derneklerin Amaçlari ve çalisma programlari

Amaçlar : Amatör Fotograf derneklerinin islevi, fotografin sanatinin yayginlasmasi, ögrenilmesini , gelismesini saglamak , kurumlar arasi iliskileri güçlü tutmak, Türk fotografçilarin yurtdisinda taninmasini saglamak ve dernekler arasi dayanismada bulunmak, kültür ve sanat ortami olusturmak seklinde ortak amaçlar bulunuyor. IFSAK, AFSAD, IFOD fotograf derneklerinin tüzügünde sinema ile ilgili ayni amaçlar bulunmaktadir.

Çalisma programlari :
Egitim amaçli seminerler, toplanti, konferans, gezi, yarisma düzenlemek,
Ulusal ve uluslar arasi yarismalar düzenlemek veya düzenlemek isteyenlere yardimci olmak,
Fotograf etkinlikleri ve organizasyonlari gerçeklestirmek,
Kültür ve sanat ortaminda çalisan kisi veya kurumlara destek olmak,
Üyeler arasi iliskileri güçlendirecek sosyal etkinliklerde bulunmak, lokal açarak ortam saglamak.
Yerli, yabanci yayin izlemek ve üyelere ulastirmak,
Yurdumuzun doga, tarih, yasam gibi kültürel zenginliklerini belgelemek,
Dernek amaçi dogrultusunda dergi, albüm gibi yayinlar çikarmak,
Fotograf çalismalarini yurtiçi ve yurtdisina tanitmak,
Özel ve kamu kuruluslariyla ilskiye girerek sanat çalismalari ile ilgi ve desteklerini saglamak
Fotograf müzesi kurulmasi için yayin, araç gereç, fotograf, vb. satin almak.
Uluslar arasi fotograf kuruluslarina üye olmak ve ortak çalismalar yapmak.

Yorum :

Türkiye'de fotograf ile ilgili kurumsallasmanin yeterli seviyede olmamasindan dolayi, amatör derneklerin amaçlari ve yaptiklari isler amatörlük sinirlarinin üzerindedir. Amatör derneklerin kuruldugu tarihler kadar, sinirli sayida fotografçinin varligini görüyor ve Türkiye'nin fotograf gündemini bu kisiler ve etkinlikleri belirliyordu. Özellikle 1975 sonrasi IFSAK'la basliyan derneklerin fotograf gündemini olusturmasi süreci bu gün dahi sürmektedir. Yurtdisinda ise galeriler, müzeler, arastirma birimleri, yayin evleri, güçlü akademik kurumlarin varligini görüyoruz. Bu kurumlar festivaller, bianeller yaparak, yayinlar çikartarak fotografin gündemini belirlemektedir. Kurumsallasma süreci içinde bulunan ülkemizde ise, amatör dernekler tüzüklerine ve çalisma programlarina ülkemizde bulunmayan kurumlarin islevlerini koyarak gücünün üzerinde görevler üstlenmislerdir. Büyük bir özveri ile yayin çikarmaya çalismakta, fotograf günleri düzenlemekte, müze kurmak çabasi içindelerdirler. Fakat derneklerimiz organizasyon, ekonomik, bilgi birikimi, hukuksal statü olarak bu tür islerini yapabilecek güçte degildir veya yapildiginda da kalitesi yeterli olmamaktadir. Örnegin, Türkiye'de yapilan en büyük fotograf etkinligi olan Istanbul Fotograf Günleri bir amatör dernek olan IFSAK tarafindan gerçeklestirilmektedir. Birbirinden nitelikli etkinlikler yapilmasina ragmen basinda yeterli yer almamasi, etkinliklerin elestiri yazilarinin yazilmamasi, sanatçilara sinirli destek olma gibi bir çok önemli problemleri bulunmaktadir. Ayrica organizasyonun büyüklügü IFSAK'i da oldukça zorlamaktadir. Normalde büyük bir kültür kurumun yapabilecegi bu organizasyonu her türlü zorluklarina ragmen bir amatör dernek gerçeklestirmektedir. Çünkü baska hiç bir kurum böyle bir organizasyona sahip çikmamaktadir. Yapilan çalismalar belli ölçüde basarili olmaktadir ki genellikle yerli/yabanci kültür kurumlari sergi, yarisma, fotograf etkinlikleri düzenlemek istediginde fotograf dernekleri ile isbirligi içinde olmaktadirlar. Genel olarak derneklerde yapilan isler sunlardir.

Egitim seminerleri düzenlenmektedir. Fotografin sevdirilip yayginlasmasinda büyük önem tasiyan fotograf seminerleri, yaygin olarak dernekler tarafindan verilmektetir. Ayni zamanda derneklerin en önemli insan ve para kaynagi olan seminerler özel bir önem tasimaktadir. Örnegin Istanbul'da IFSAK 1996 yilinda 486 kisiye fotograf semineri vermistir. Gelirlerinin % 50 si seminer gelirleridir.
Dernek bülten/dergisi çikartilmaktadir. Aktüel bilgi içerikli, genellikle 4 sayfa ve fotografsiz olarak çikmaktadir.Yanlizca IFSAK, FSK dergilerinde fotograf basilmaktadir.
Sponsor katkilari bulundugunda sergi albümleri ve kitap çikartabilmektedirler. Bunda da genellikle de basarili olunmaktadir.
Yil boyunca gösteri, söylesi gibi fotograf etkinlikleri özellikle dernek binalarinda yapmaktadirlar, büyük derneklerin sergi salonlari da bulunmakta olup kendi binalarinda sergi açabilmektedirler.
Fotograf ve kültür gezileri düzenlemektedirler,
Istanbul, Bursa, Antalya yilda bir defa Fotograf Günleri düzenlemektedir, Ankara ise Fotograf sempozyumlari gerçeklestirmektedir. IFSAK'in düzenledigi Istanbul Fotograf Günleri Türkiye'nin en büyük fotograf etkinligi durumundadir. Fotograf Günlerinde sponsor katkilari alinmaktadir,
Dis fotograf kurumlar ile iliski yoktur veya çok zayiftir.
Yurt içindeki kültür ve kamu kurumlari ile iliskiler normal düzeydedir,
Kütüphanelerindeki kaynak sayisi oldukça azdir. Ekonomik problemlerden dolayi yerli/yabanci dergi, yayinlar az alinmaktadir. IFSAK ve AFSAD'in kütüphanesi yeterli sayilabilir,
Büyük derneklerin lokalleri bulunmaktadir, küçük derneklerin ise lokalleri yoktur , ancak üye ihtiyaçlarina yönelik çay ve tost salonlari vardir..
IFSAK, AFSAD, AFAD disinda uluslar arasi etkinlik düzenliyen dernek çok azdir.

Organizasyon ve insan kaynagi :

Dernekler federasyonlasamadigindan , her dernek bagimsiz dernek durumundadir ve dernekler kanunun tabidirler. Federasyonlasma için en az üç dernegin kamu yararina statüsünde olmasi gerekmektedir. Su ana kadar bir tek AFSAD bu konumdadir. Kamu yararina olma konusunda fotograf dernekleri önemli zorluk yasamaktadirlar. Dernekler kanunu , derneklerin fonksiyonel çalismasi ve örgütlenmesine uygun degildir.

Dernekler aralarinda iletisimin artmasi ortak davranislarin belirlenmesi için her dernekten bir sekreter ve baskanin temsilen katildigi , FDÇK ( Fotograf Dernekleri Ortak Çalisma Kurulu ) isimli bir kurul olusturmuslardir. Her iki ayda bir farkli sehirde toplanan FDÇK bölgeler teklinde örgütlenmittir. Organizasyon olarak bir genel sekreter ve Marmara, Ege, Kuzey Anadolu, İç Anadolu, Güney Anadolu olmak üzere 5 bölgelenin genel sekreter yardimcilarindan olusan yapidadir. Proje bazinda da kisiler ve ya derneklerde çesitli görevler üstlenmektedir. FDÇK, Yarisma patronaji vermek, yarisma arsiv ve istatistiki bilgilerini toplamak, ortak basin bildirisi yayinlamak, fotograf haftasi düzenlemek, dernekler arasi etkinlik alisverisi saglamak, vb konularda çalisma yapmaktadir.

Dernekler 5/7 kisiden olusan asil yönetim kurulari ile yönetim karari alir. Seçimler az sayida dernekte iki yil, digerlerinde her yil yapilmaktadir.

Dernek yöneticileri arasinda profesyonel fotografçi sayisi azdir, erkeklerin çogunlukta oldugu yönetimlerde yas ortalamasi 30-40 arasindadir. Yönetim önemli zaman ve ilgi istiyen bir görev oldugundan amatör yöneticiler uzun süreler yönetimde kalamamaktadirlar. Yöneticilerin hizli döngüsü bilgi birimlerinin, iliskilerin kaybolmasina neden oldugundan derneklerin kurumlasmasi ve gelismeleri istikrarali degildir.

Derneklerin en önemli insan kaynaklari egitimlerdir. Egitim sayesinde dernekle tanisan kisi gezi ve özel çalisma gruplari içerinde aktif üye durumuna gelmektedir. Ortalama 3 yilda bir aktif üyeler degismektedir. Dernekler içerisinde uzun süreli üye sayisi oldukça azdir. Genellikle üyeler yüksek ögrenim sahibi olup 20-40 yas grubu arasindadir.

Derneklerin en önemli gelir kaynaklari yine fotograf seminerleridir. Üye aidatlari ve sosyal isler gelirleri diger gelirlerdir. Üye aidatlari küçük miktarda olmasina ragmen düzenli toplanamamaktadir. Büyük fotograf etkinlikleri için derneklerin öz kaynaklari yetersizdir. Fotograf Günleri, albüm, uluslar arasi yarismalar ve kitapçiklari için sponsor kullanilmaktadir. 1990 yilindan sonra yurdumuzda yayginlasan sponsorluk iliskileri derneklerimiz için vaz geçilmez durumdadir.