Yeryüzünde 170 yıllık bir geçmişe sahip olan fotoğraf; adeta resmin cinsellikle ilgisine öykünerek, kendi gerçekliği üzerinden yeni bir rota çizmiştir. Resimde ya da bir edebiyat yapıtında onu üreten sanatçının -yalnızca- imgeleminde ve fantezi dünyasında yer alabilecek cinsellik, fotoğrafta görünebilir olmak için kesinlikle objektif karşısında, belirli bir zaman aralığında ve gerekli fiziksel koşullar altında bulunmak durumundadır.

Fotoğrafta nesnesiz hiçbir şey anlatılamadığından, cinselliğin de var olması için nesnesinin karenin içinde yer alması zorunludur. Ama sanılanın aksine fotoğraftaki cinsellik, yalnızca çıplak insan çekildiğinde gündeme gelen bir konu değildir. Önemli olan cinselliğin neyin ardına gizlendiği ve fotoğrafçının ilgisini yönelttiği nesneler tarafından nasıl ortaya çıkarıldığıdır. Bu da; yaklaşım biçimlerine ve yöntemlerine bağlı olarak bazen erotizm, bazen de pornografi üzerinden dile getirilmektedir.

Ama bazen yalnızca bir bakışın kodlanmamış erotizmi, çırılçıplak yatan bir kadın bedeninden daha çarpıcı -tahrik edici- olabilir. Ama özellikle “çıplak” yani “nü” konusu, sanat tarihinde önce resim ve heykelin, ardından da fotoğrafın portre, manzara gibi türlerinden birinin adı olmuştur. Ama burada dikkat edilmesi gereken şey, çekilen nesnenin (modelin) soyunukluğu değil, bilinen kodlar üzerinden belirli bir cinsel eyleme göndermede bulunmasıdır.

Fotoğrafçı; ister erkek ister kadın olsun, boynunda taşıdığı makineyi fallik bir objeye dönüşürek -adeta körün bastonu gibi sahibinden daha önde- varlığını kabul ettirmektedir. Makine taşımak, zaten bilinç altında bir cinsel eylemin yansımasıdır. Antropolojik anlamda da, tıpkı bir büyücü gibi anları durdurmayı bilen insan, kendisini bir Yarı-Tanrı gibi konumlandırmaktadır. Bu durum, son zamanlarda içinde cinsellik barındıran fotoğraflara da el atan, kendini fotoğrafçı sanan -asıl mesleklerinden sıkılmış- insanların çoğalmasıyla başka bir boyuta taşınsa da, diğer dallar gibi sessizce kendi macerasını sürdürmektedir.

Fotoğrafçılar da, modelleri de özellikle profesyonel çalışmalarda, üçüncü kişiler tarafından sorulan cinsel çekimle ilgili soruları reddederler; zira profesyonellikte böyle bir şey asla söz konusu olamaz. Ama fotomodel de, fotoğrafçı da, fotoğraflara bakan kişiler de insandır; arzuları, tutkuları ve libidolarına bağlı olarak yeryüzüne bıraktıkları enerjileri vardır. Bu olay, daha çok etik kuralları ilgilendirdiği için, söz konusu kişiler tarafından gündeme getirilmemektedir. Ama bu da, asla cinselliğin var olmadığı anlamına gelmez. Aksine konu ne olursa olsun, çekimin kendine has elektriği yoksa, o fotoğraf bakan kişiyi de daha az heyecanlandıracaktır. Burada söz konusu olan, bir tarafta çıplak bir model, diğer tarafta da fotoğrafçının arasındaki elektrik değildir. Estetikteki terimleriyle söylemek gerekirse,“obje” ile “süje” arasındaki ilişki/gerilimdir.

İnsanlar, içgüdülerine bağlı olarak birbirlerini cinsel anlamda çeken iki cins olarak yaratılmışlardır. Aynı zamanda bu çekim, büyük bir itme ve karşı koyuşun da tanımıdır. Bir başka açıdan da savaştır burada var olan; duyarlı yüzeyin üzerindeki kalıcı barıştan önce. Konu sanat olduğunda, tüm bu noktalar teknik ve estetik koşullarla doğru ve özgün oranlarda birleştiğinde, daha başarılı fotoğraflar ortaya çıkmaktadır. Fotoğrafçı ile modeli arasında enerji akışı gerçekleşmez ise fotoğraf da olmaz.

Fotoğraf sanatı, kaba hatlarıyla kurgu (poz verdirme) ile yakalama (an fotoğrafı) olmak üzere birbirinden farklı iki yaklaşımı benimser. Yakalamak; objenin durumdan haberli olmamasınının ön koşuludur. Dikizcilik, sürekli gözlem halinde olmak, paparazzilerin yaptığı gibi ünlülerin peşinde sürekli bir “açık arama” durumunda olmaktır. Başkalarının dünyalarına zorla girmek, özele inmek ve gözlemler sonucunda müstehcenliğe kadar uzanan sürprizlerle dolu bir yolun varlığını kabul etmek demektir. Toplumun bilgilendirilmesi adına, ünlülerin yatak odalarına kadar sokulan kameraların affedilir hiçbir yanı yoktur, aynı zamanda bu davranış biçimi özele müdahale olup illegaldir ve hukuğa da aykırıdır.

Fotoğraf, varlığını fotoğraf makinesinin icadına borçludur. Fotoğraf makinesine sahip olan bir kişi pasif durumda kalamamakta, başka bir insan olmakta ve saldırganlığına haklı bir gerekçe bulmak durumundadır. Elinde silah verilmiş bilinçsiz bir kişi gibi ne yapacağını bilememekte; önce cansız nesnelere, sonra da insanlara nişan almaktadır. Gazetecilikte “embeded” haberler dışında, foto muhabirleri başkalarının hayatlarını kazımak ülküsü ve magazinin kendilerine verdiği yetkiyle özellikle cinselliğin ön planda tutulduğu haberlere girmeyi çok severler. Kimin, kiminle, ne yaptığını merak eden halk da bunu doğal karşılar ve heyecanla tüm detayları öğrenmek ister.

Bir de cinselliğin asla yadsınamaz olan kendi sosyolojisi vardır. İnsanın en doğal hali olan cinsellik, çoğu kez istismar edilerek –ve kamuya mal edilerek- sömürülür. Bir kişi ünlü olduktan sonra, çıplak fotoğraflarının ortaya çıkarılması; tehdit unsuru ya da maddi çıkarlar için -şantaj için- kullanılması çok yaygındır. Öyle ya da böyle, kamuya malolmuş kişilerin uzun odaklı objektiflerle evlerinin yatak odalarının ya da tatilde denize girerlerken çekilen üstsüz fotoğrafları ağzının suyu akarak bekleyen alıştırılmış halka bir yem gibi sunulmaktadır.

Cinsellik ve buna bağlı olarak arzu, insanın, hayatını üzerine kurguladığı en önemli dışavurumlardan biridir. Ama günümüzde kötüye kullanılmaktadır. Cinsellikle ilgili konular, metafizikten kimyaya kadar birçok farklı disiplin tarafından açıklanmaya çalışılır ama tüm bu çabalar yetersiz kalır. Sanılanın aksine, yalnızca cinselliğin ön planda olduğu, erotik görüntülere sahip insanların yer aldığı, devirlerine göre biçimsel değişimler gösteren fotoğraflar değildir konumuz; iki nokta arasında fotoğraf aracılığıyla kurulan o sonsuz ve eskimeyecek olan bağdır. 

Yaşam ve sanatla bu denli iç içe olan cinsellik, fotoğrafla da aynı dereceden akrabalık bağlarına sahiptir.

Merih Akoğul
Şubat 2009
(Fotografya için)