Editörler

Bülent Irkkan
Gülçin Tellioğlu
Leyla Yücel

Yayın Kurulu

Meryem Akköse
Yağmur Dolkun
Elif İnan
Suderin Murat
Doğanay Sevindik
Elif Vargı






Fotografya Yayın Kurulu
adına İmtiyaz Sahibi
Ş. Uğur Okçu


E-Mail Fotografya
fotografya@ada.net.tr

Yayınlanmasını İstediğiniz
Fotoğraf Haberleri İçin

fotografya@fotografya.gen.tr

ADANET Fotoğraf Editörü

Ş. Uğur OKÇU
 
ara


Stüdyo Charcot: İsterinin Fotoğraflanması Vaughan Bell

Deliliğin yüze ve akla yansıdığı, bunun da görüntülenebileceği fikri üzerine çok uzun zaman düşünüldü. Yüz yapısının kişinin zihinsel niteliklerini yansıttığı fikri nihayetinde fizyonomi olarak tanındı ve deliliğin kavranmasının bir yolu olarak deli görüntülerini inceleyen Eski Yunanlılar tarafından ilk kez ortaya atıldı. Fotoğrafın ortaya çıkışından önce, psikolojik rahatsızlıkların varlığının resmedilmesi amacıyla herbiri farklı saplantıya sahip on delinin portresini de yapan Fransız sanatçı Théodore Géricault’un resimleriyle, psikolojinin bu zanaatkar dalı doruk noktasına ulaştı.

  • Kıskançlık takıntılı kadın portresi. Théodore Géricault

Kıskançlık takıntılı kadın portresi. Théodore Géricault


Géricault’un bu resimleri fotoğrafın doğuşuyla hemen hemen aynı zamanda yapıldı ve sonunda görüntüleme işini sanatçıların elinden alan bu yeni teknoloji, delileri resmetme merakını ateşe attı. Aklın tarihinde en çok bahsedilen, hatta adı çıkmış isimlerden bazılarının fotoğrafla aynı zamanda doğmuş olması tesadüf değildir. Her ikisinin de adı eugenic’in (insan ırkının soyaçekim yoluyla ıslahına çalışan bilim dalı) karalamasıyla lekelenen, İngiliz psikolog Francis Galton ve İtalyan kriminoloji uzmanı Cesare Lombroso, yozlaşmanın genel çehresini tayin etmek için suçluların karma fotoğrafik görüntülerini yaptılar. Bu görüntüler, basit laboratuvar araçları olarak kalmayıp, kasıtsız olsa da etkili promosyon malzemesi olarak hizmet ettiler. Bu fotoğraflar, içerdikleri fikirleri en vurucu görsel uslupla yayma işini gördüler.

  • Hastalık ve suç arasındaki ilişkiyi sorgulayan bir çalışma. Francis Galton, 1883.

Hastalık ve suç arasındaki ilişkiyi sorgulayan bir çalışma. Francis Galton, 1883.

  • Cesare Lombroso tarafından biriktirilmiş, suçlu kadınların portre fotoğrafları.
  • Cesare Lombroso tarafından biriktirilmiş, suçlu kadınlara ait kafataslarının fotoğrafları.

Cesare Lombroso tarafından biriktirilmiş, suçlu kadınların portre fotoğrafları.

Cesare Lombroso tarafından biriktirilmiş, suçlu kadınlara ait kafataslarının fotoğrafları.


Bu uygulamanın daha tıbbi uyarlaması, delinin fotoğraflanması işi, 19. yüzyıllın ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde endüstriyel seviyeye erişti. Londra’daki Bethlem Hastanesi, hasta kabul işlemleri sırasında sistematik olarak hastaları fotoğrafladı ve bu belgelerin çoğu Colin Gale ve Robert Howard’ın dikkate değer kitabı Geçici Cüret’e (Presumed Curable) girdi.

Ancak tarihte en uzun süreli etkiyi bırakan görüntüler, Paris’teki Salpétriére Hastanesi’nde Fransız nöroloji uzmanı Jean-Martin Charcot’un iradesiyle çekildi. Charcot; sadece Salpétriére gibi büyük bir hastanenin sağlayabileceği olanaklarla, sinir sistemi hasarlarını tıbbi belirtilere güvenilir şekilde bağdaştıran, sinir hastalıkları konusunda araştırmalar yapan, mükemmel ve çok faal bir araştırmacıydı. Bu projede fotoğraf, hem öğretim hem de araştırma aracı olarak paha biçilmez olduğunu kanıtladı ve hastanenin fotoğraf stüdyosu tıbbi bir demirbaş oldu.  Buradaki görüntüler; fotoğrafik hafızada capcanlı kalacak apaçık nörolojik hasarlı hastaların değil; tıbbi tarama, çıplak göz veya fotoğrafik mercekle keşfedilebilecek belli lezyonlar ihtiva etmeyen hastaların tasvirleriydi.



  • 1886 yılında Freud’a hediye edilen Jean-Martin Charcot’un fotoğrafı.

1886 yılında Freud’a hediye edilen Jean-Martin Charcot’un fotoğrafı.

  • Jean-Martin Charcot klinik eğitimi sırasında.

Jean-Martin Charcot klinik eğitimi sırasında.

  • İsteri nöbeti fotoğrafları, 1890.
  • İsteri nöbeti fotoğrafları, 1890.

İsteri nöbeti fotoğrafları, 1890.

İsteri nöbeti fotoğrafları, 1890.

  • Epileptik atak, Régnard.

Epileptik atak, Régnard.


İsteri; o zamanlar bilindiği gibi, herhangi bir nörolojik hasar olmadan nörolojik belirtilerin tezahür etmesidir. Fakat Charcot; sağlık durumunun rotasında açık, optik bir gidişat olduğundan emindi ve kendi fotoğrafik metodunu hastalarına uyguladı. İsteri, haklı olarak, dönek tabiatlı olarak kabul edilmişti ve Charcot’un testi de; belirtilerin ortaya atılan sözlerle, imalarla değişime uğrayabileceği, apaçık sinir sistemi hasarlı vakalarda olmayacak bir durum üzerineydi. Projenin fotoğrafları; güçlü temsili niteliğe sahiptiler ve görülmeye değer vücut eğilme, bükülme ve büzülmelerini, kendinden geçme ve dış dünyadan kopma hallerini gösteriyorlardı. Ancak Charcot; fotoğrafın, yani gösteri için görüntü yaratma işleminin ta kendisinin, görünüşte tarafsız mercekle elde etmeye uğraştığı şeyi etkileyebileceğini hiç kavrayamadı. İsterinin Keşfi/The Invention of Hysteria kitabında, Salpétriére’de fotoğrafın tarihçesi bölümünde, Didi-Huberman şöyle der:

Salpétriére’deki isteri nöbetinin sergilediği şey; doktorlar ile hastaların sıradışı suç ortaklığına, hırs, heves ve ilimin ilişkisine işarettir. Bu ilişki işte burada sorguya çekilmekte. Aklımızda kalan tek şey, Salpétriére’nin fotoğrafik canlandırmasının seri görüntüleri. Bu canlandırmada her şey var: Duruşlar, nöbetler, tutulmalar, feryatlar, ağlamalar, haç üstünde ölümler, kendinden geçmeler ve her çeşit taşkınlık pozları. Bu görüntülerde herşey yerindeymiş gibi görünüyorsa bu; fotoğrafın isterinin fantaziyle ilmin fantazisi arasındaki bağı billurlaştırmada kusursuz oluşundandır.

İsteri nöbetinin ve isterinin görüntülerine karşı doyumsuz arzulu tıp adamlarıyla, buna memnuniyetle iştirak edip gitgide dramatikleştirilen vücutlarıyla katkılarını arttıranlar arasındaki çekimin tesis ettiği karşılıklı anlaşmadır. Klinikteki isteri, bu sayede seyredilecek manzara oldu, işte isterinin keşfi. Aslında isteri, tiyatroya veya resime yakın, sanata benzer bir şeyle gizlice özdeşleştirildi.



  • İsterik uyku. Londe, 1893.

İsterik uyku. Londe, 1893.

  • Fotofobik isterili bir hasta. Londe, 1889.
  • İsterik göz kırpış. Londe, 1889

Fotofobik isterili bir hasta. Londe, 1889.

İsterik göz kırpış. Londe, 1889

  • Letarji : Uyuşukluk, Régnard.
  • Katalepsi : İrade ve hissin kayboluşu, Régnard.

Letarji : Uyuşukluk, Régnard.

Katalepsi : İrade ve hissin kayboluşu, Régnard.
  • Kataleptik hal : Şaşırma iması, Londe.
  • Kataleptik hal : Kızgınlık iması, Londe.

Kataleptik hal : Şaşırma iması, Londe.

Kataleptik hal : Kızgınlık iması, Londe.

  • Charcot stüdyosunda, hipnotik uyuşukluk anında yüz kaslarının tahrik edilişi, Londe.

Charcot stüdyosunda, hipnotik uyuşukluk anında yüz kaslarının tahrik edilişi, Londe.


Bu görüntüler, tıbbın o zamandan beri ve öncesinde ürettiklerine hiç benzemez. Bunlar kartpostalların resim kalitesindeler. Oyuncu bir hasta olduğu açık olan, Augustine adlı genç bir kadın, fotoğraflarda erotik ve melekvari arası nahoş biçimde otururken pozlanmış. Chatcot’un işi; görüntülerin tıbbi metinler içinde geniş alana yayılmasıyla isteriyi sadece kendi meslektaşları için değil, görüntülerin tiyatro ve kabareye de geçmesiyle halk için de çekici hale getirdi. Elaine Showalter’ın Hy-hikayeler / Hystories adlı kitabı; Folies Bergére’de, kendilerine “Saralı Huysuz Ringalar / Harengs Saurs Epileptiques” veya “Hidropatistler / Hydropathes” denilen ses ve sahne sanatçılarının isteri nöbetinin zigzag ve sarsıntılı hareketlerini taklit edişlerini belgeler ve zamanın sahne sanatçılarının kendi gösterilerine dahil etmek için Charcot’un işine nasıl rağbet ettiklerini anlatır.



  • Augustine’in fotoğrafı (Normal hal), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Normal hal), Régnard.

  • Augustine’in fotoğrafı (Nöbet başlangıcı : Ağlama), Régnard.
  • Augustine’in fotoğrafı (Tetanizm : Kasılma), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Nöbet başlangıcı : Ağlama), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tetanizm : Kasılma), Régnard.

  • Augustine’in fotoğrafı (Tehdit), Régnard.
  • Augustine’in fotoğrafı (İşitsel sanrılar), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tehdit), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (İşitsel sanrılar), Régnard.

  • Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Yakarış), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Yakarış), Régnard.

  • Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Erotizm), Régnard.
  • Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Aşırı sevinç), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Erotizm), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Aşırı sevinç), Régnard.

  • Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Taklit), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Taklit), Régnard.

  • Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Çarmıha geriliş), Régnard.

Augustine’in fotoğrafı (Tipik davranışlar : Çarmıha geriliş), Régnard.


Hastaların semptomlarını tarafsızca kaydetmede tahmini becerisinden dolayı işe koşulan kamera; doktorların çok daha fazla sayıda isteri teşhisi koymasını sağlayarak isteri için ve de isterik belirtilerle sıkıntılarını ifade eden giderek artan sayıda hasta için bir vektör oldu. Medya modasının geçici ve boş olduğu düşüncesine meyilli olsak da, popüler kültürün bilim kadar, hastalık ve tedavisi üzerinde etkili olduğunu unuturuz. Çoğu insan için Charcot’un ikonik fotoğrafları; özel ızdıraplarının ve tüm zamanların bozulmuş ruhunu yakalamak için hastane duvarlarını aşan belgesel güçlerinin açık bir ifadesidir.

Vaughan Bell, Kolombiya’daki Universidad de Antioquia’da ve Londra’daki King’s College psikiyatri enstitüsünde hem klinik hem de araştırma psikoloğu olarak görev yapmaktadır.




Ziyaretçi Sayısı:1001047
 
   
 
   
 

Barındırma: AdaNET

 

Copyright and "Fair Use" Information

Dergimiz ticari bir kuruluş olmayıp amatör bir yayındır. Fotoğrafçıları ve dünyada yapılan fotoğraf çalışmalarını tanıtmak amacıyla bilgi ve haber yayınları yapmaktadır.
Bir kolektif anlayışıyla çalıştığı için makalelerde yer alan fotoğraflar ve alıntıların sorumluluğu makalenin yazarına, fotoğrafçısına aittir.
Dergide yer alan içeriklerden ve ihlallerden derginin herhangi bir sorumluluğu yoktur.

Fotoğrafya'da yayınlanan yazıların, fotoğrafların ve kısa filmlerin sorumluluğu
yazarlarına/fotoğrafçılarına/sanatçılarına/film yönetmenlerine aittir.

Dergimiz fotoğrafla ilgili gelişmeleri duyurmak amacıyla çalışmaktadır. Ek olarak, ülkemizde yeterince tanınmayan yabancı fotoğrafçılar ve fotoğraflarıyla ilgili bilgi de aktarmaktadır. Makalelerde yer alan fotoğraflar HABER amaçlı kullanılmaktadır.

AdaNET Ana Sayfa X-Hall Instagram