FOTOĞRAFÇIYA YETKİNLİK KAZANDIRAN YAYINLAR VE KİTAP ÖNERİLERİ

Görsellerin egemen olduğu bir çağda yaşıyoruz… Gelişen teknolojilerin olanaklarıyla kullandığımız aygıtlar, farklı yazılımlar aracılığıyla bir görsel şölen mi, lanet mi ya da çöplük mü sorgusuyla tanımlayamadan yaşamımıza kolayca dahil oluyor. Dolayısıyla görüntülerin bombardımanı arasında nasıl bir kültürel oluşumun bizi sardığı, bizi yönlendirdiği gerçeğinden uzaklaşıyoruz.

Kameraların kullanımının kolay, fotoğraf üretmenin katmanlı kimyasal süreçlerden, gör ve deklanşöre bas basitliğine indirgenmesi sonrası herkes fotoğraf çekiyor. Bazıları ise daha farklı fotoğraflar üretebilmek amacıyla gelişmiş profesyonel kameralara ve yazılımlara yöneliyor. Tüm bunları yaparken önemli olan sümen altı kalıyor, bir fotoğrafın anlamının, sanatsal niteliklerinin, belgesel niteliklerinin, kültürel tanımlarının ne olduğunu öğrenmek gereği duyulmuyor.

Ülkemizde fotoğraf kurumları, fotoğraf sanatı eğitimi verdiğini ileri süren özel kuruluşlar, fotoğraf eğitmenleri, ustalar, yarışma fotoğrafçıları, yarışma jüri üyeleri, küratörler var. Her yanda sergiler açılıyor, projeler üretiliyor. Kitaplar yayınlanıyor. Bu envantere nitelikler açısından yaklaştığımızda nasıl bir elemeyle karşı karşıya kalıyoruz?

Fotoğrafa yeni başlayanlar için en büyük tehlike, popüler bir fotoğraf ortamının hikmeti kendinde menkul yaklaşımlarıyla kültürel alanda oluşturulmuş külliyattan ve bilgi birikiminden bağımsız bir fotoğraf yaklaşımını benimsemeleridir. Sonuçta bir yanda milyarlarca fotoğraf üretilirken, öte yanda nitelikli fotoğrafların sayılı olması durumuyla karşı karşıyayız.

Bir tekniği iyi bildiğinizde usta olursunuz. Usta ile kültürel üretici konumu arasında derin bir farklılık söz konusu. Kısaca ustalık öğrenmek farklı bir şey, fotoğrafın kültürel yaklaşımlarını ve kuramlarını bilmek farklı bir şey. Bu durum güzel yazı yazmakla, kültürel bir amaçla yazı yazmak arasındaki farklılığa benzer. İsimliğinizi, tabelanızı ya da başka amaçlarla kısa reklam metinlerinizi göze hitap eden bir yazı ile yazanlar ustalığa ulaşmıştır. Oysa roman yazmak ise kültürel bir yetkinlik talep eder. Fotoğraf çekmek başka bir şeydir, güzel fotoğraf çekmek başka bir şeydir, kültürel anlamda bir fotoğraf yaklaşımı başka bir şeydir.

Birçok fotoğrafçı yarışmaların büyüsüne kapılıyor ve alınan ödülleri bir değer varsayıyor. Kendilerini uluslararası fotoğraf federasyonları olarak tanımlayan kuruluşları niteliksel ve yetki anlamında tanımlayamıyor. Bu ünvanları tanıyan bir üst kuruluş, yetkin kültürel bir yapının varlığı sorgulanmıyor.

Fotoğrafa evrensel bir bakışla yaklaşırsak sormamız gereken soru; bir fotoğrafın anlamına ve değerine kimler, nasıl karar veriyor?

Fotoğrafı kültür alanında ele aldığımızda, 1930 ‘lu yılların sonrası sanat müzelerinin fotoğraf ile ilgilenmesi, 1960’lı yıllarda sanat eğitimi veren kurumlarda fotoğraf bölümlerinin açılması, kavramsal ve postmodern süreçte fotoğrafın önem kazanmasıyla, yeni bir fotoğraf kültür alanı gelişir. Sanat, felsefe, göstergebilim gibi disiplinlerde fotoğraf tartışılmaya, kuramlar oluşturulmaya, tanımlar ve yeni yaklaşımlar konuşulmaya başlanır. Bugün, bir kültürel yetkinlik tanımıyla bütünleşen fotoğraf kavramı, bir de teknik olarak üretilen, görüntü olan fotoğraf yaklaşımı var. Bu iki yaklaşım arasında oluşan derin uçurumu anlamak, kültürel olarak eğitime önem vermekle ve eğitimin kişisel gelişime katkısıyla olasıdır.

Bir fotoğrafı değerli yapan nelerdir, hangi niteliklerdir? Bu konuda okumak, anlamak ve gelişmek gerektiği yadsınamaz. Bu noktada okuduğum ve fotoğraf anlayışımızı geliştiren kaynak niteliğinde birkaç yayından söz etmek istiyorum. Bunlardan ilki James Elkins’in ‘‘ Fotoğraf Kuramı’’ … Elkins, herkesin anlayabileceği bir dille fotoğrafın ontolojik (varlık felsefesi) , epistemolojik (bilgi felsefesi) ve estetik yönlerini ele alıyor, fotoğrafı sanat tarihi, felsefe ve eleştirel açılardan inceliyor. Fotoğraf kuramı, ciddi bir fotoğrafçının kesinlikle okuması ve en önemlisi anlaması gereken bir kitap.

Diğer iki kitap… Fotoğrafçının Eğitimi ve Fotoğrafçı Olmak. Fotoğrafı öğrenmek mi istiyorsunuz ? İşte size kaynak olacak kitaplar. ‘‘Fotoğrafçı olmak’’ , David Hurn’un kendi deneyiminden yola çıkarak Bill Jay ile yaptığı sohbet; öneriler ve deneyimler, düşüncelerle oldukça zengin. Fotoğraf aslında bir görüntü olarak oldukça kolay kavradığımızı düşündüğümüz, deklanşöre bastığımız anda sahip olduğumuz, ancak tüm bunların ötesinde düşünsel ve derinliğe sahip kültürel nitelikli bir üretim. Bu iki kitap fotoğrafçıya hem yol gösteriyor hem de yetkinlik kazanmanın adımlarına dair düşünceler, deneyimler sunuyor.

Ve Seçkin Tercan’ın bir kitabı çıktı. ‘’ Fotoğrafta Beliren Öteki’’ … ‘’Öteki’’ toplumun görüş açısının dışına itilen bireylerin görünür olma çabaları ve cinsiyet ayrımına yönelik çalışmaların bir incelemesi. Bu kitabı okudum ve ardından ikinci kez okudum.
Kitaplar çok değerli kaynaklar... İyi bir kitap, insana çok çeşitli armağanlar sunar. Fotoğrafı öğrenmek ve fotoğrafçı olmak belli bir kültürel birikime, ayırt etme yetisine, kişisel gelişime bağlı bir durumsallıktır. Çoğunluk fotoğrafçılar her türlü bilgiye sahip olduğunu düşünen, popüler fotoğraf gruplarından beslenen, kendi fotoğraflarında kendi nirvanasına ulaştığını düşünen bir anlayışa sahipmiş gibi geliyor bana. Yanılmış olmak istiyorum.

İnsanın her gün geliştiğine, kendisini sürekli aşabilen bir yeteneğe sahip olduğuna, gelişim konusunda daima yarın planları yapması gerektiğine inanıyorum. Çağına damga vuran, geleceğe kalan fotoğrafçıların ve sanatçıların temel niteliğinin bu olduğunu gördüm.