Bu yazımda siyah beyaz film banyosuna giriş yapmak istiyorum. Bu konuyla ilgili birçok detay ve video  internette ve YouTube’da bulunmakta. Amacım, başlangıçta tereddütte olan fotoğraf meraklılarını teşvik etmek.

Fotoğraf ve fotoğrafçılıkla tanışmam, biraz Rock müzikle tanışmam gibi oldu, yani tersinden. Rock müzik dinlemeye başladığımda Pink Floyd, Led Zeppelin, Judas Priest gibi klasiklerden önce, Iron Maiden, Metallica, Exodus dinlemiştim. Diğerleri sıkıcı geliyordu. Fakat şimdilerde, klasiklerden başkasını dinlemiyorum (Megadeth ve Maiden haric J). Fotoğrafla tanışmam da benzer şekilde oldu. Önce dijital ile başladım, analog bana mazi gibi geliyordu. Zamanla neden siyah beyazın ölmediğini anladım ve aynı zamanda orta (medium) formata doğru da kaydım.

Filmle çalışmaya başladıkça, sadece fotoğraf çekmek yetmemeye başladı. Kendi kendime yetebilmek istedim ve bu nedenle yine okumaya başladım. Bu arada filmlerimi yine buradaki fotoğrafçılarda banyo ettirip sonra da Epson Perfection 4990 marka fotoğraf tarayıcımda tarıyordum. Bir süre sonra konu hakkında yeterince teorik bilgiye sahip olduğuma kanaat getirince kimyasallarımı aldım, ama bir türlü denemek kısmet olmadı, çünkü tam o sırada ikinci bebeğimiz dünyaya geldi. Bu nedenle, hala kolay olanı yaparak filmlerimi fotoğrafçıda banyo ettiriyordum. Ta ki yaklaşık bir yıl önce, fotoğraf dükkanı artık siyah beyaz film banyosunu yapmayı bırakana dek. O zamandan beri sadece renkli film banyosu yapıyorlar. Bu beni epey şaşırtmıştı. Artık sadece iki yol kalmıştı; ya filmlerimi posta yoluyla banyo ettirecektim ya da bu işi kendim yapacaktım. Önceden de belirtiğim gibi, kimyasallarımı almış olduğumdan, bu işi denemeye karar verdim. O akşam evdeki eşyaların fotoğraflarını çekerek bir makara filmi doldurdum.

KARANLIK ODA:
Benim karanlık odam evimizin banyosu. Genellikle geceleri film banyo ettiğimden ve lavaboya erişim kolay olduğundan en uygun yer burası. Ufak pencerisindeki jaluziyi kapatıyorum ve işi garantilemek için bir de üstüne havlu geriyorum. Kapının altından sızan ışığı minimize etmek için de banyo kapısına yakın tüm ışıkları söndürüyorum. Karanlık odanızı hazırlarken karanlığı test etmenin en iyi yolu; gerekli önlemleri aldıktan sonra odaya girip ışığı söndürmek ve gözlerinizin alışması için birkaç dakika bekledikten sonra ellerinize bakmaktır. Eğer ellerinizi göremiyorsanız oda yeterince karanlık demektir. Artık filminizi makaraya takabilirsiniz. Kendinize karanlık oda yaratmak yerine piyasada bulunan film değiştirme çantalarından da alabilirsiniz. Film değiştirme çantalarının fiyatları 30 YTL ila 200 YTL arasında değişmekte. Çünkü baskı yapmayacaksanız karanlık oda o kadar da gerekli değil, başka araçlarla da bu işi halledebilisiniz.

SİYAH BEYAZ FİLM BANYOSU İŞLEMİNİN ADIMLARI:

İşlem oldukça basit ve temel olarak 10 adımdan oluşuyor:
1- Filmi banyo makarasına yükle.
2- Makarayı film banyo tankına yükle.
3- Kimyasalları en uygun sıcaklık olan 20 dereceye (celsius) getir.
4- Developer.
5- Stop Bath.
6- Fixer.
7- Suyla yıka.
8- Hypo clearing agent rinse.
9- Suyla yıka.
10- Photo FLO

NOT: Sadece 1 adet siyah beyaz film makarasının banyosuna değineceğim. 8 filmi aynı anda banyo edebilen tanklar piyasada mevcut. Bir kerede aynı marka ve aynı tip filmi banyo etmenizi tavsiye ederim. Filmleri karıştırmayın. Aynı anda daha fazla film yıkamak için, verdigim miktarları (bilhassa sıvı miktarlarını) tankınızın kullanım direktifleri doğrultusunda ayarlamanız gerekir.

MALZEMELER:
Gerekli malzemelere ve de kimyasallara genel bir bakış yapalım.

Kimyasallarin listesi ve yaklaşık fiyatları:
1- Kodak HC110 Developer 480ml – 25 TL
2- Kodak Indicator Stop Bath 480ml – 10 TL
3- Kodak Kodafix Fixer solusyonu 920ml – 15 TL
4- Zonal Pro Archival Rinse 480ml – 10 TL
5- Kodak Photo FLO 480ml - 10 TL
6- Edwal Fixer Tester – 10 TL (Bu opsiyonel. Fixerinizi tekrar kullanısanız fixerinizin kalitesini test etmek icin çok faydalı.)
TOPLAM FİYAT 80 TL

500 ml. karışım (bir makara 120/220 banyosu icin gerekli olan miktardır) hazırlamak için gerekli olan miktarlar:
1- Kodak HC110 Developer   16ml - 484ml su
2- Kodak Indicator Stop Bath  8ml  - 492ml su
3- Kodak Kodafix Fixer solution  125ml - 375ml su
4- Zonal Pro Archival Rinse  8ml - 492ml su
5- Kodak Photo FLO     3ml - 497ml su

Bu kimyasalları seçmemin nedeni, oksidasyona karşı çok dayanıklı ve genel kullanım için de çok uygun olan kimyasallar olmaları. Örneğin, HC110 developer ile bir kerede tüm karışımı yapmak yerine, her 500ml karışım için 16ml HC110 ve 484ml su kullanıyorum. Böylece her seferde sadece gerektiği kadar kimyasal karıştırdığım için HC110 çok daha uzun ömürlü oluyor. Çünkü kimyasalların tümünü bir seferde karıştırdığınızda raf ömrü sadece 4-6 ay arasında. Eğer D76 gibi bir developer kullanmış olsaydım, hepsini bir kerede karıştırmam gerekecekti ve 4-6 ay içinde karışımı kullanmazsam, geriye kalan miktar çöpe gidecekti. HC110, su ile karıştırılmadığı sürece raf ömrü neredeyse limitsiz, yıllarca dayanabiliyor.

Fixer haricindeki diğer kimyasalları sadece bir kez kullansanız bile, bu kimyasallar size 30 ila 60 makara film yıkamak için yeter. Fixer’inizi da kullandıktan hemen sonra ağzı iyice kapanan bir kapta saklarsanız, en az 4-5 makara film yıkamada daha kullanabilirsiniz. Bu nedenle Fixer Tester almanızda fayda var, böylece her seferinde kullanmadan önce bir iki damla tester ile kullanılabilir durumda olup olmadığına emin olursunuz.

ADIM ADIM:

1- Filmi banyo makarasına yükle (Bu iş tamamen karanlıkta yapılmalıdır)

Bu belki de işin en zorlu kısmı. Başlangıçta görmeden sadece el yordamıyla bu işi yapmak oldukça zor geliyor ama, zamanla alışıyorsunuz. O nedenle, ilk önce bir makara filmi feda edip gün ışığında bu işi deneyin. İyice alıştıktan sonra aynı filmle tamamen karanlıkta yapmayı deneyin ve iyice kendinizi hazırlayın.

Bu konuyla ilgili ufak bir not; her filmin bazı farklı olduğu için sertlikleri ve renkleri de farklı. Örneğin Kodak T-Max’in bazı oldukça set ve gri renkte. Buna karşın Fomapan, mavi renkte ve oldukça yumuşak bir plastik. Bilhassa sertlik farklılıklarından dolayı, banyo makarasına yükleme zorluğu ufak değişiklikler gösterebilir.

2- Makarayı film banyo tankına yükle (Bu iş tamamen karanlıkta yapılmalıdır)

Filmi yükledikten sonra banyo makarasını banyo tankının içine yerleştirin ve kullanım klavuzundaki direktifler doğrultusunda kapatın.

3- Kimyasalları en uygun sıcaklık olan 20 dereceye (celsius) getir

Tüm kimyasalları, gerekli ölçülerinde karıştırıp beherlerin içine koyun ve beherleri plastik kaba yerleştirin. Plastik kabı bir miktar su ile doldurun (Mevsime göre musluk suyunun sıcaklığı 20 derecenin altında ya da üzerinde olabilir. Bu nedenle suya buz ya da sıcak su ekleyin). Termometreyi developer beherinin içine batırın ve sıcaklık 20 derece oluncaya kadar bekleyin. Kimyasallar için en uygun sıcaklık 20 derecedir. Fakat 20 dereceyi sağlamak sizin için çok zor ise, Kodak ve diğer üreticiler diğer sıcaklıklardaki zamanları görsteren tablolar yayınlamışlardır.

4- Developer (5-8 dakika)

Developer’i banyo tankının içine dokun ve banyo tankının dibine birkaç kez vurun, eğer varsa su kabarcıklarının gitmesini sağlayacaktır. Ardından 30 saniye boyunca sürekli banyo tankını ters yüz edin. Ardından her 30 sn.’de bir 5 kez ters yüz edin. Developer’i ne kadar süre uygulamanız gerektiğini banyo ettiğiniz filmin veri sayfasından (data sheet) bulabilirsiniz, çünkü her filmin zamanlaması kendine göre değişmektedir. Filmin veri sayfalarına üreticilerin web sayfalarından bakabilirisiniz. Freestylephoto.biz web sayfası da hem veri sayfalarına ulaşmak hem de ürün satın almak için ideal bir site. (http://www.freestylephoto.biz/index.php) 

5- Stop Bath (30 saniye)

Developer haricindeki diğer kimyasalların uygulama süresi genel olarak aynıdır. Ürünün veri sayfasından (datasheet) kontrol etmenizi tavsiye ederim. Ancak genel zamanları da kullanabilirsiniz. Developer’i film banyo tankından boşaltın ve yerine stop bath’i koyun. 30 saniye boyunca sürekli ters yüz ederek çalkalayın.

6- Fixer (2-4 dakika)

Bunu ben genellikle 4 dakika uyguluyorum. İlk 30 saniye boyunca sürekli banyo tankını ters yüz edin, ardından her 30 sn’de bir 5 kez ters yüz edin.

7- Suyla yıka (30 saniye)

Bu adımdandan itibaren banyo tankınızın kapağını açabilirsiniz. Film banyo makarasını banyo tankından çıkarın ve film yıkama banyosunun içine koyun (pet şişeden yapılmış), 30 saniye boyunca su altında tutun ve bu esnada sürekli makarayı hareket ettirerek çalkalayın.

8- Hypo Clearing Agent Rinse (1-2 dakika)

Film makarasını banyo tankına geri koyun ve Hypo clearing agent rinse’i ekleyin. Bu adım ve kimyasalın kullanımı opsiyoneldir. Hypo clearing agent, su ile yıkama süresini kısaltır. Örneğin hypo kullanmasaydınız, bir sonraki adımda filminizi 15 ila 20 dk boyunca yıkamanız gerekecekti. Fakat hypo kullanılmasıyla bu süre 5 dk’ya iner.

Bunu ben genellikle 2 dakika uyguluyorum. İlk 30 saniye boyunca sürekli banyo tankını ters yüz edin, ardından her 30 sn’de bir 5 kez ters yüz edin.

9- Suyla yıka (5 dakika)

Film banyo makarasını banyo tankından çıkarın ve film yıkama banyosunun içine koyun (pet şişeden yapılmış), 30 saniye boyunca su altında tutun ve bu esnada sürekli makarayi hareket ettirerek çalkalayın.

10- Photo FLO (30 saniye)

İlk 5 sn boyunca çalkayın ve toplam 30 sn uygulayın.

Bütün bu işlemlerden sonra filmizi banyo makarasından çıkarın ve kurutmak için asın. Sünger ya da benzeri bir malzeme ile fazla suyunu alın.

Eğer filminizi ışığa tuttuğunuzda sisli ya da sütlü gibi bir görünüm varsa, fixer’i yeterince uygulamamışsınız demektir. Bu durumda 6. adımdan itibaren işleme yeniden başlayın, fakat fixer’i 1 dk ya da 2 dakikadan fazla uygulamayın.

Yaklaşık 1 – 1.5 saat sonra filminiz saklanmaya ya da scanner ile taranmaya hazırdır.

SAKLAMA:
Tüm malzemelerimi, oda sıcaklığında büyük bir plastik kutuda saklıyorum. Aşağıda fotoğraflarını görebilirsiniz.