Soyut fotoğraf, doğada var olan nesnelerin alışılagelmiş geleneksel görüntüsünün bir temsili ancak gözün ve algının yanılttığı kurgulanmış bir temsilidir. Gerçekte herhangi birimiz o nesneye yakından baktığımızda onu gerçek haliyle görür, algılarız. Bir elma bize göre her zaman bir elmadır. Ancak elmanın bir soyutlaması söz konusu olduğunda elma, elma olmaktan çıkmış, kurgulanmış bir temsile dönüşmüştür. Soyut fotoğraf için ilk adım bu elmanın, elma olma durumu değil, onun şekli, dokusu, rengi, biçimi ve doğadaki tasarımıdır. Soyut fotoğrafta yalınlık, biçim, tekrarlama ve rengin esas alındığı bir tasarım söz konusudur. Doğada var olan her türlü şey, soyut fotoğrafın konusu olabilir. Çünkü doğanın kendisi şekiller, renkler, dokular ve çizgilerle dolu bir cennettir. Soyut resmin kurucusu kabul edilen Kandinsky, “beni resim yapmaya iten doğa sevgisi ve yaratım istencindeki sonsuz heyecandır” derken bunu kastetmiştir.

Çağdaş soyut fotoğraf, bazı şeyleri tanıyabilmek için tasvir edilmiş olması gerekliliğini reddetmekte,  bunun yerine görüntü yaratma sürecini ve görüntünün kendisini üretmeyi tercih etmektedir. Bu süreç, görünmezi görselleştirmek, görünürü tasarlamaktan oluşmaktadır. Böylelikle görüntü kendini bu süreç içinde var edecek, yeniden yaratılmış ve belki de özgün, biricik bir sanat eserine dönüşecektir. Çağdaş fotoğrafçılar, görüntünün özgöndergesel (self-referential) doğasına daha çok vurgu yapan çalışmalarında, kendi varlıkları dışında hiçbir göndergeleri olmayan yeni nesneleri kullanarak, yeni formlar üretmekte, doğada bulunmayan biçimler yaratıp soyutlamaları tasarlamaktadırlar.

The Edge of Vision

Çağdaş fotoğraf sanatında soyutlamaların farklı örneklerini görmek mümkündür. Özellikle 2009 yılında Lyle Rexer’in küratörlüğünde Aperture Galeri’de açılan The Edge of Vision sergisi,  farklı soyutlama biçimleri geliştiren ve uygulayan ondokuz fotoğrafçının farklı bakış açılarını ve tarzlarını yansıtan bir sergi olması nedeniyle çağdaş fotoğrafta önemli bir yer edinmiştir. Rexer, sergi manifestosunda soyutlamayı, “hemen anlaşılabilir bir şeyden uzaklaşma” olarak tanımlamış, bu geniş tanımın içine “fotografik deneyimlerin farklı yönlerini ve bakış açılarını keşfetmeyi” de yerleştirmiştir. Bu keşfetme; geleneksel fotoğraf kimyası ve mercekler aracılığıyla fotoğraf makinesi olmadan ışığı yakalama, zamansal uzantılar, var olan görüntülerden dijital örneklemeleri içermektedir.

Sergiye katılan bazı fotoğrafçılar kavramsal yaklaşımı benimserken, bazıları belgesel ile ilişkilidir. Ancak belgeseldeki doğrudan, anlaşılır, gerçeği yansıtan görüntülerin yerini kolayca çözümlenemeyen, gerçek, ancak soyutlamayla anlamı farklılaştırılmış görüntüler almıştır. Bazıları ise klasik minimalizmin ruhunu yansıtmaktadırlar.

Sergi iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, uysal ve ağır başlı soyut fotoğraflara nasıl yaklaşılması gerektiğini vurgulayan “Önermeler”adıyla sergilenmekte, diğer bölüm ise fotografik anlamları ve fotografik üretim süreçlerini daha derinden sorgulayan enstalasyonları içermektedir.

Sergi sonunda, Lyle Rexer’in editörlüğünde “The Edge of Vision: The Rise of Abstracton in Photography” adıyla yayınlanan kitap, on dokuz fotoğrafçının toplam 150 fotoğrafından oluşmaktadır. Soyut fotoğrafın tarihsel bağlamı içinde ve çağdaş fotoğrafta gelişen farklı yaklaşımların yer aldığı ilk ingilizce kitap olması açısından da önemlidir. Sergide yer alan fotoğrafçılar şunlardır: Bill Armstrong, Carel Balth, Adam Broomberg and Oliver Chanarin, Ellen Carey, Roland Fischer, Michael Flomen, Manuel Geerinck, Shirine Gill, Barbara Kasten, Seth Lambert, Charles Lindsay, Chris McCaw, Edward Mapplethorpe, Roger Newton, Jack Sal, Penelope Umbrico, Randy West, Silvio Wolf ve Ilan Wolff.

Sergide yer alan bazı fotoğrafçılardan örnekler:

Bill Armstrong: Sergideki çalışması, Mandala olarak bilinen Budist resme dayanmaktadır. Mandala’lar, Budizm’deki yaşam çarkı ya da kosmos haritası gibi merkezi temaları tasvir eden görüntülerin eş merkezli daireleridir. Fotoğraflarda soyutlama, basitleme ve blur hakimdir. Son on iki yıldır soyut ve blur olan Infinity serisi üzerinde çalışan Armstrong, “fotoğrafa resimsel yaklaşmak” düşüncesini benimsediği için bu tarz çalışmalar yaptığını vurgulamaktadır.

Penelope Umbrico: Kendisini belgesel fotoğrafçı olarak tanımlayan ve “medya aracılığıyla bir gezgin” olduğunu söyleyen Umbrico, sanat piyasasına internet görüntülerini sokan çalışmasıyla bir eleştiri getirmiştir. Televizyondan çektiği ve internetten aldığı fotoğraflar ve görüntülerden oluşan enstalasyonu ile Umbrico, kavramsal bir soyutlama gerçekleştirmiştir.

Charles Lindsay: Olağanüstü boyutta ve çözünürlükte fantastik landscape görüntüler sağlayan özel karbon ve kimyasal emülsiyon film yaratan Lindsay, kendi yarattığı görüntüler ile farklı ve özgün teknikleri buluşturarak yeni bir dünya yaratmaktadır. Karbon ona göre soyut sembollerin estetiği ile resim yaptığı düzmece bir dünyanın yaratımına yardımcı olmaktadır. Fotoğraflar, bir negatifin saydam yüzeyi üzerine karbon emülsiyonu sürerek gerçekleştirilen bir yöntemle çekilmektedir.

KAYNAKÇA

Jager, G. (ed.), The Art of Abstract Photography (2002).

Rossbach, J. Fine Art Abstract Photography, Nature Photographers Online Magazine,
www. naturephotographers.com

http://www.aperture.org/edgeofvision/

http://www.billarmstrongphotography.com/mandala/statement.html

http://www.charleslindsay.com/

http://www.penelopeumbrico.net/