… “Ve, direnmeyi bilmiyorsanız,

Kül olun savulun dağlara taşlara

belki hayat yeniden fışkıracaktır o zaman,

bu kentin ışıksız varoşlarından..” …

Ahmet Telli  (vı.Kül olan şiirinden.)

 

Milenyum çağı hızla ilerliyor. Yeni kavramlar ekleniyor ya da anlam değiştiriyor. Bizler de yeni bir şeyler oluyor her halde, ‘postmodernizm yeni icatlarla sürüyor’ diyoruz. Konu malum başta sanat dünyasını akla getiren NFT. Bende Google sordum; “NFT, 'non-fungible token' sözcüklerinin kısaltmasıymış. Bunu, Türkçeye 'gayri misli jeton' olarak çevirebileceğimiz söyleniyor. NFT hakkında nasıl çalıştığı ne olduğu vs. konularında bir sürü yazı makale çıktı çıkıyor. Merak edenler benim gibi araştırır, inceler, sevinir, güler ya da eleştirir. 

 

Ben son sözümü baştan söyleyerek uzun yazı okumak istemeyenlere ön vermek istiyorum.

Fikrim sabit. “Dünyayı sarsan on gün” filminden bir replikle özetlemek istiyorum.  “Benim bildiğim iki sınıf var. Burjuvazi ve proletarya. Birinden değilseniz ötekisindensiniz” demektir.

Bilimde, sanatta ideolojiktir. Sınıfsal bakış açısı insanlık ve doğa için olan Bilimi de sanatı da anlamlandırır. Kapitalizmin kendi kuralları içinde değerlendirdiğimizde yaşananlar ve icat edilenler tek bir şeye hizmet eder. O da para. 

 

Marx’ın deyimiyle “Kapitalizm, gölgesini satamayacağı ağacı keser” der. Buradan hareketle NFT yeni bir alan olsa da aslında bir devamlılığın sonucudur diyebiliriz. Burjuvazi, bilimin de sanatın da hamisidir. Medici'lerden buyana bu hamisilik gelişerek sürüyor. Kapitalizmde, bilim insanı ya da sanatçı piyasaya mal üreten ama manevi değerlerle soslandırılmış bir zanaatkârdır. Bu ister ilaç isterse sanat eseri olarak nitelendirilmiş dekoratif işler olabilir. Sistem, kimin sanatçı, neyin sanat eseri olduğuna karar verir. Altyapısını oluşturur. Her şey bono, tahvil, çek olarak istiflenir. Düne kadar müzayede salonları, koleksiyonerler ve galeriler sanat dünyasını şekillendirirken şimdi NFT ile yeni bir alan açılmış oluyor. Bu manada değişen tek şey teknoloji oluyor. İnsan mühendisliğinin halkla ilişkiler sektörü dijitalleşerek teknolojiyi bireyin (sanatçının, fotoğrafçının) bu alanlarda nasıl davranacağının da kurallarını geliştiriyor. 

 

Yine Google da şöyle açıklanıyor;

“Meta-evren'in kısaltması olan metaverse, gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı cihazlar arasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda iletişim kurmasına izin verdiği dijital bir dünya. Pratik anlamda, artırılmış ve sanal gerçeklik ürün ve hizmetlerini ifade ediyor.

 

Metaverse'de insanlar kendilerini temsil etmek, birbirleriyle iletişim kurmak ve sanal olarak topluluğu oluşturmak için avatarları kullanırlar. Meta veri tabanında, dijital para birimi, giysi veya video oyunları söz konusu olduğunda silahlar ve kalkanlar ve diğer birçok öğe satın almak için kullanılır. Kullanıcılar ayrıca bir sanal gerçeklik kulaklığı ve denetleyicileri kullanarak akıllarında hiçbir amaç olmadan eğlence için meta veri tabanında sanal olarak seyahat edebilirler…” deniliyor. NFT’de yeni bir borsa sistemi yani. 

 

Kapitalizm her zaman bir çıkış yolu buluyor. Ama bu yol gitgide insanlığı yalnızlaştıran edilgenleştiren madde ile olan bağını kesen bir geleceğe doğru akıyor. Siyasal, ekonomik çöküş dijitalle kamufle ediliyor. İnsanın ve doğanın varoluş biçimi kısırlaştırılıyor. Hayat anlamını kaybediyor kısaca. Bunu da gelişme ilerleme bireyin mutluluğu diye pazarlıyorlar. 

Mülkiyet ilişkileri ve miras hukukunu değiştirecek bir yeni düzen kurulamadıkça – ki bu düzenin adının sosyalizm- olduğunun altını kalınca çizmekte fayda var. Bizim bu konularda çenemiz daha çok yorulacak gibi. 

 

Başta söylediğim gibi, Milenyum çağı denen 3. Bin yıl postmodernizminin, bilimden sanata sanallaştırılarak insanlığı edilgen sürüngenler haline getirecek gibi gözüküyor.   

Ama kazananlar kapitalistler, kaybedenler ise emekçiler oluyor. Aynen dün olduğu gibi yani. 

 

 

Madem biraz da fotoğraf odaklı olmalı bu yazı o zaman, fotoğrafçı Allan Sekula şöyle diyor. “…Postmodernizm, geniş toplumsal meselelerden soyutlanmasının acısını yaşayan sanatçıların modası…” Hakikatten uzaklaştırılan bir toplum düşünün kimin işine yarar? Tabii ki toplumu dizayn etmek isteyen egemenlerin işine yarar. Bu dizayn edicilerin bir yanı sanat dünyasıdır. Sanattan hakikati çıkarın geriye kalan nedir? Üretilen bu sanat eserlerinin insana anlam kattığı söylenebilir mi? Ama ‘sanat ticareti’ne ve o ticaretin sanatçısı başta olmak üzere pazarlamacısı, reklamcısı yani yatırımcılarına para pul şöhret kazandırabilir. Bu durumun kendi bile bir gerçekliktir ve hakikatliği sınıfsaldır. Fotoğrafçılarda bundan azade değillerdir…